مبعث رسول اکرم (ص) مبارک

 

 

 

شگفتی کره زمین

۸ شگفتی این کره خاکی که هوش از سرتان می‌پراند!

 

جهان‌های بیگانه‌ای که سیاره‌های ناشناخته و کهکشان‌های دوردست را در خود جای داده اند، ممکن است برای ما انسان‌ها پر از شگفتی‌ها باشند، اما شاید باورتان نشود که ناشناخته‌های سیاره‌ای که ما آن را خانه خود می‌دانیم هم کم نیست.

روزنامه خراسان - یاسمین مشرف: جهان‌های بیگانه‌ای که سیاره‌های ناشناخته و کهکشان‌های دوردست را در خود جای داده اند، ممکن است برای ما انسان‌ها پر از شگفتی‌ها باشند، اما شاید باورتان نشود که ناشناخته‌های سیاره‌ای که ما آن را خانه خود می‌دانیم هم کم نیست. به عنوان مثال آیا می‌دانستید که آب‌های اقیانوس‌های جهان طلایی به ارزش بیش از ۷۰۰ تریلیون دلار را در خود جای داده اند؟ در این مطلب با بخشی از شگفتی‌های سیاره خودمان بیشتر آشنا می‌شویم.  شگفتی‌هایی که کمتر درباره اش گفته شده و شنیده اید.

۱-اورست بلندترین قله جهان نیست!

 

اصلی‌ترین مقیاس اندازه‌گیری ارتفاعات و کوهستان‌ها بلندی آن‌ها از سطح دریاست. اگر این مقیاس را برای اندازه گیری ارتفاع کوه در نظر بگیریم، اورست بلندترین قله جهان خواهد بود، اما تغییر مقیاس اندازه‌گیری، چالشی برای این کوهستان عظیم ایجاد کرده و عنوان مرتفع‌ترین قله جهان را به قله «مائوناکی» که یک آتشفشان غیرفعال در جزایر هاوایی است منتقل می‌کند.

اگر مقیاس اندازه گیری را ارتفاع قله از سطح دریا در نظر بگیریم قله کوه اورست با ارتفاع ۸۸۴۸ متر بلندترین قله جهان است، اما اگر به جای اندازه گیری از سطح دریا ارتفاع کوه را از قاعده اصلی آن تا نوک قله کوه در نظر بگیریم، قله مائوناکی در جزایر هاوایی که ارتفاع آن از سطح دریا ۴۲۰۷ متر است طبق اعلام اداره نقشه برداری و زمین شناسی آمریکا ارتفاعی برابر ۱۷.۱۷۰ متر خواهد داشت و بلندترین قله جهان است.

---

۲- زمین در گذشته دو قمر داشته است!

 

زمین احتمالا در گذشته دو قمر داشته است. یک قمر کوچک‌تر با عرض تقریبا ۱۲۰۰ کیلومتر قبل از برخورد فاجعه بارش با قمر دوم به دور زمین می‌چرخیده است. بر اساس فرضیه‌ای که توسط یک مدل رایانه‌ای مطرح شده، این برخورد عظیم می‌تواند توضیح دهنده متفاوت بودن دو سطح ماه امروز ما باشد. در آگوست ۲۰۱۱ دانشمندان در مجله «نیچر» نوشتند که این مدل قدیمی توضیح می‌دهد که چرا سطحی از ماه که رو به زمین قرار دارد دارای پوسته‌ای نازک و مسطح است، اما روی دیگر آن پوسته بسیار ضخیم تری دارد. دانشمندان معتقدند برخورد قمر دوم با سطح دور از زمینِ ماه صورت گرفته و عامل ضخیم‌تر بودن پوسته آن است.

---

۳- سرعت زمین به دور خودش ۱۶۰۰ کیلومتر بر ساعت است!

 

شاید تصور کنید که شما در جایتان ثابت هستید یا اگر کمی اهل مطالعه باشید، فکر کنید که زمین با سرعت بسیار کمی در حال حرکت است، اما واقعیت این است که شما با سرعت بسیار زیادی در فضا حرکت می‌کنید. واقعیت این است که کره زمین با سرعت ۱۶۰۰ کیلومتر در ساعت روی محور خود و با سرعتی حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر در ساعت به دور خورشید می‌چرخد.

خورشید نیز با سرعتی حدود ۸۵۰ هزار کیلومتر در ساعت به دور مرکز کهکشان ما یعنی کهکشان راه شیری در حرکت است. حتی کهکشان ما نیز ساکن نیست و با سرعت ۳۶۰ هزار کیلومتر در ساعت به سمت کهکشان آندرومدا حرکت می‌کند. هرچند ما و محققان نمی‌دانیم چرا به این سرعت در حرکت هستیم و چه چیزی در آن دور دست‌ها ما را به سوی خود می‌کشد!

---

۴- نیروی جاذبه در همه جای زمین یکسان نیست!

 

به دلیل آن که زمین یک کره کامل نیست، جرم آن به طور یکنواخت توزیع نشده است. این جرم نامنظم به معنای نیروی گرانشی، اندکی نامنظم است. یکی از عجیب‌ترین ناهنجاری‌های گرانشی در خلیج «هادسون» کانادا وجود دارد. دانشمندان می‌گویند یکی از علل کمتر بودن نیروی جاذبه در این منطقه، وجود یک ورقه یخی عظیم است که ۲۵ تا ۴۵ درصد از ماجرا را توضیح می‌دهد. عامل دیگر، وجود مواد مذاب درحال حرکت درست در زیر پوسته زمین در این منطقه است که با کشش صفحات قاره‌ای زمین باعث کاهش جرم در این منطقه و در نتیجه کاهش گرانش می‌شود.

---

۵- زمین هنوز هم دو ماه دارد!

 

بعد از خواندن مطلب قبلی شاید تصورش سخت باشد، اما برخی دانشمندان ادعا می‌کنند زمین هنوز هم دو ماه دارد. این ماه یک سیاره بزرگ سفید نیست که مانند ماه آشنای ما در آسمان بدرخشد بلکه شبیه یک سیارک کوچک است که در مدار زمین قرار گرفته است.

به گزارش ناسا، سیارک ۲۰۱۶ HO۳ با حداقل ۴۰ متر طول و بیش از ۱۰۰ متر عرض به احتمال زیاد حدود یک قرن است که در مدار زمین قرار دارد و در قرن‌های آینده نیز این مدار را ترک نخواهد کرد. نیروی گرانش سیاره ما سیارک‌ها را هنگام عبور از نزدیکی زمین در مسیرشان به سمت خورشید به دام می‌اندازد. این نیرو، سیارک ۲۰۱۶ HO۳ را در فاصله کمتر از ۳۸ برابری کره ماه نسبت به زمین نگه داشته است. اختر شناسان این سیارک را که مدتی طولانی به دور زمین چرخیده است، قمر دوم زمین می‌دانند.

---

۶- دریاچه‌هایی هستند که امکان انفجار دارند!

 

هرچند ما کنار دریاچه‌ها را محلی برای آرامش و استراحت به ویژه در فصل تابستان می‌دانیم، اما دریاچه‌های مرگباری هم روی کره زمین وجود دارند، به عنوان مثال در کامرون سه دریاچه به نام‌های نیوس، مونون و کیوو وجود دارند که دریاچه‌های دهانه‌ای شناخته می‌شوند و در بالای زمین‌های آتشفشانی قرار دارند.

مواد مذاب موجود در زیر سطح زمین، دی اکسیدکربن را درون دریاچه‌ها آزاد می‌کند و درنتیجه لایه‌ای غنی از دی اکسیدکربن در بالای بستر دریاچه ایجاد می‌شود. این دی اکسیدکربن ممکن است باعث ایجاد یک انفجار شده و افرادی را که پیرامون آن هستند دچار خفگی کند. انفجار سال ۱۹۸۶ دریاچه نیوس کامرون، ۱.۶ میلیون تن دی اکسید کربن آزاد کرد که ابری تقریبا ۵۰ متری از دی‌اکسیدکربن تشکیل داد و ۱۷۰۰ نفر را به کام مرگ فرستاد. دریاچه سبلان در اردبیل نیز یکی از دریاچه‌های دهانه‌ای است.

---

۷- زمین در ابتدا ارغوانی رنگ بوده است!

 

به گفته محققان دانشگاه مریلند آمریکا، زمین آبی رنگ امروز ما به احتمال زیاد در گذشته سیاره‌ای ارغوانی رنگ بوده است. این دانشمندان می‌گویند، میکروب‌های اولیه و دیگر گونه‌های زیستی فتوسنتزکننده در ۳/۵ میلیارد سال پیش، یعنی زمانی قبل از رویداد بزرگ اکسیژن‌زایی نیز وجود داشته‌اند.

این گونه‌های زیستی برای جذب پرتو‌های خورشید به جای «کلروفیل» از مولکول حساس به نور دیگری به نام «رتینال» استفاده می‌کرده اند که به این ارگانیسم‌ها رنگ ارغوانی می‌داده اند. مولکول‌های رتینال که امروزه در غشای بنفش رنگ یک میکروب فتوسنتزکننده به نام «هالوباکتری» یافت می‌شوند نور سبز را جذب می‌کنند و نور قرمز و بنفش را که ترکیب آن‌ها رنگی ارغوانی ایجاد می‌کند، منعکس می‌کنند.

---

۸- در اقیانوس‌های جهان ۷۷۱ تریلیون دلار طلا وجود دارد

 

هیجان زده نشوید! دست شما به چیزی از این طلا‌ها نمی‌رسد، زیرا این طلا‌ها دست نیافتنی هستند. دانشمندان برآورد می‌کنند که اقیانوس‌های جهان ۲۰ میلیون تن طلا را در خود جای داده اند. این میزان طلا نه در کف اقیانوس‌ها بلکه در قطرات آب آن‌ها وجود دارد. هر قطره از آب اقیانوس‌ها حاوی مقدار بسیار کمی طلای واقعی است. در حقیقت، در هر لیتر از آب دریا‌ها و اقیانوس‌ها ۱۳ میلیاردم گرم ذرات ریز طلا وجود دارد. این مقدار طلای موجود در اقیانوس‌ها تریلیون‌ها دلار ارزش دارد و ثروتی بسیار عظیم، اما دست نیافتنی به شمار می‌رود.

شگفتی کوه آتشفشان

آتشفشان پدیده‌ای در حوزه علم زمین‌شناسی است که در زبان ساده می‌توان آن را فوران توده‌های مذاب از حفره‌های سطح زمین دانست. کره زمین در ابتدا کره‌ای گداخته بوده است و در طول سال‌هایی که از عمر آن می‌گذرد، پوسته بیرونی به لایه‌ای سخت تبدیل شده و بر اثر عبور مواد مذاب از منافذ، بخش‌هایی از این پوسته سوراخ شده و مواد مذاب داخل آن به سطح زمین رسیده است. در هر پدیده آتشفشان، مخلوطی از سنگ‌های آتشفشانی، گازهای درون زمین و خاکستر به سطح زمین فوران می‌کنند. آتشفشان‌ها در حالت کلی در مناطقی از زمین که پوسته سخت آن حالت فرورفته یا برآمده داشته باشند رخ می‌دهد و کوه‌های آتشفشانی نیز به همین ترتیب در طول زمان با انباشت مواد مذاب سرد شده به وجود آمده‌اند.

آتشفشان در تعریف علمی، یک ساختمان زمین‌شناسی است که مواد مذاب درون زمین از طریق آن به پوسته بیرونی و سطح زمین می‌رسند. انباشت مواد گداخته هسته زمین که شامل گاز، مایع و جامد هستند در یک منطقه سبب ایجاد کوه آتشفشانی می‌شود. در هر نقطه از زمین که به‌لحاظ ساختار، پوسته برای فوران آتشفشان مناسب باشد نیز کوه‌های آتشفشانی تشکیل می‌شوند.

ساختمان آتشفشان شامل دودکش، دهانه انفجاری و مخروط آتشفشانی می‌شود. بسته به‌شدت انفجار آتشفشان، قطر دهانه متفاوت است و مواد فورانی نیز شکل مخروط آتشفشانی را تعیین می‌کنند. فوران آتشفشان شامل ماگما، لاوا یا گدازه و سنگ‌های آتشفشانی می‌شوند. ماگما داغ، سیال و سیلیکاتی است و ماده اصلی سازنده سنگ‌ها به شمار می‌رود. سنگ‌های آتشفشانی پس از افتادن روی سطح زمین به سرعت سرد می‌شوند. سنگ‌های اطراف کوه آتشفشان ساختار شیشه‌ای دارند و از انواع سنگ‌های ریزدانه هستند.

_{منبع عکس: motamem.org، عکاس نامشخص}

از مهم‌ترین آثار فوران آتشفشان‌ها می‌توان به تشکیل چشمه‌های آبگرم اشاره کرد. آب‌های سطحی و زیرزمینی پس از برخورد با سنگ‌های داغ، گرم شده و وارد چرخه آب می‌شوند. این روند در اطراف کوه‌های آتشفشانی چشمه‌های آبگرم را ایجاد می‌کند. از دیگر آثار فوران آتشفشان‌ها می‌توان به تغییر کوتاه مدت آب و هوایی در جهان اشاره کرد. پس از هر بار آتشفشان، کره زمین کاهش دمای ملموسی را تجربه می‌کند، اما مرگ و میر انسان‌ها و جانوران و تخریب ساختمان‌ها و سازه‌ها از آثار مخرب فوران آتشفشان‌ها هستند.

با کمک سایر رشته‌های علمی و مطالعه بر پدیده آتشفشان، می‌توان پیشگویی‌های نسبی درباره احتمال فعال شدن کوه‌های آتشفشانی خاموش به دست آورد. آتشفشان پدیده‌ای جهانی به شمار می‌رود و در سایر کرات منظومه شمسی نیز اتفاق می‌افتد.

آتشفشان چگونه فوران می‌کند؟

_{منبع عکس: خبرگزاری برنا، عکاس نامشخص}

فوران آتشفشان زمانی رخ می‌دهد که فشار گازها و گدازه‌های هسته زمین بالا می‌رود و با پرتاب گازهای سمی، خاکستر و سنگ همراه است. فوران می‌تواند به‌صورت انفجاری عظیم یا خفیف باشد. گاهی بر اثر شدت انفجار حاصل از فوران آتشفشان در اطراف کوه، سونامی، زمین‌لرزه یا سیلاب‌های شدید رخ می‌دهد. بارش باران‌های اسیدی نیز از پیامدهای فوران آتشفشان به شمار می‌رود.

دسته‌بندی آتشفشان‌ها بر اساس شکل دهانه آتشفشان، محل قرار گرفتن آن، شکل و نوع مخروط آتشفشانی انجام می‌شود. شدت فوران آتشفشان‌ها به نوع ترکیب عناصر موجود در گداخته و گازها مربوط می‌شود. سنگ‌های آتشفشانی نیز انواع متفاوتی دارند. عناصر تشکیل دهنده سنگ‌ها سبب شکل‌گیری نوع مخروط‌های آتشفشانی می‌شود. ریزشی یا فرسایشی بودن دهانه و مخروط نیز با شدت و جنس سنگ و ترکیب‌های موجود در فوران، ارتباط دارند.

به‌طور کلی، پس از فوران آتشفشانی حجم زیادی از گازها از دهانه کوه آزاد می‌شوند. ترکیب گازهای مختلف و تشکیل گازهای آتشفشانی در عمق زمین اتفاق می‌افتد. گازهای اصلی در این فرآیند بخار آب، دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد هستند. بخار آب سمی نیست و رها شدن آن از دهانه آتشفشان تاثیر مثبتی بر چرخه آب و هوایی می‌گذارد.

_{منبع عکس: سایت علمی بیگ بنگ، عکاس نامشخص}

دی اکسید کربن نیز با وجود آن که از گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شود و در گرم شدن زمین نقش دارد؛ اما با توجه به تعداد فوران آتشفشان‌ها در سال، تاثیر محدودی در این فرآیند دارد؛ بنابراین خسارت قابل‌توجهی نخواهد داشت. بیشترین تاثیر در میان گازهای فورانی به دی اکسید گوگرد مربوط می‌شود. بارش باران اسیدی نیز به‌دلیل تولید اسید سولفوریک از دی اکسید گوگرد موجود در هوا پس از آتشفشان، اتفاق می‌افتد؛ البته در طول زمان این پدیده سبب خنک شدن کره زمین می‌شود.

شاید در نگاه نخست، فوران آتشفشان پدیده‌ای مخرب به نظر برسد؛ اما خوب است بدانید که آتشفشان‌ها دلیل حاصلخیزی زمین‌های بایر می‌شوند. خاکستر حاصل از هر بار آتشفشان، به سرعت تجزیه و با خاک مخلوط می‌شود. گازهای منتشر شده از آتشفشان‌ها نیز در طول زمان به منابعی قابل‌توجه تبدیل می‌شوند. دامنه‌های کوه‌های آتشفشانی به‌دلیل خارج از دسترس بودن، مکانی امن و به دور از تصرف انسان‌ها برای رشد گیاهان و حیوانات نادر به شمار می‌روند. از طرف دیگر فوران آتشفشان‌ها کره زمین را خنک کرده‌اند و در طول زمان جزایر زیادی را نیز به وجود آورده‌اند. رسوب حاصل از فوران‌های آتشفشانی نیز برای تهیه وسایل صنعتی و بهداشتی بسیاری مورد استفاده قرار می‌گیرند